ΨΑΡΟΝΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Ή ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ (EUROPEAN STARLING Ή STURNUS VULGARIS) – VIDEO

Το ψαρόνι (αγγλ. starling, γαλλ. étourneau sansonnet – επιστημονική ονομασία:στούρνος ο κοινός, αρχ. ελλ. ο ψαρ) ανήκει στην τάξη των στρουθιόμορφων πτηνών (Passeriformes) και στο γένος Στούρνος (sturnus), της οικογένειας των στουρνιδών (sturnidae). Στη μεν Ελλάδα το ψαρόνι είναι γνωστό και ως γκάρκουλο, γκαραβέλι ή ζαραβέλι, χειμώνι και μαυροπούλι, στη δε Κύπρο ως λαζούρι. Τα είδη του γένους είναι περί τα 55. Το πλέον διαδεδομένο είδος είναι το Sturnus Vulgaris (κοινό ή ευρωπαϊκό ψαρόνι).

Απαντάται στην Ευρώπη, στην Ασία και στη Βόρεια Αφρική, ενώ έχει εισαχθεί από τον άνθρωπο στη Νότια Αφρική, στη Βόρεια Αμερική, στην Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία. Είναι πλήρως ή μερικώς αποδημητικά πτηνά. Τα είδη, τα οποία ζουν βόρεια, σε ψυχρά κλίματα, διαχειμάζουν και αναπαράγονται σε θερμότερες περιοχές. Το χειμώνα τα ψαρόνια ζουν στη Νότια Ευρώπη και στην Ασία. Στην Ευρώπη μεταναστεύουν τα ψαρόνια λόγω των παγετών. Συγκεκριμένα, οι πληθυσμοί, οι οποίοι ζουν στη Βόρεια Ευρώπη, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες μεταναστεύουν σε μεγάλα σμήνη προς τη Σκωτία αλλά και σε άλλες περιοχές της Κεντρικής και της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής.

Στην Ελλάδα έρχονται τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο. Αυτή η εποχή είναι η κατάλληλη για τα ψαρόνια, διότι δεν τους αρέσει η ζέστη, αλλά ούτε και το πολύ κρύο. Ειδικότερα, στην Κεντρική και στη Βόρεια Ελλάδα, τα ψαρόνια είναι ενδημικά, ενώ στις νοτιότερες περιοχές της Ελλάδας, όπως είναι και το παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού Κόλπου, έρχεται, ως χειμερινός επισκέπτης.

Το ψαρόνι είναι κοντόχοντρο, με κοντή ουρά και μακρύ, αιχμηρό ράμφος. Έχει μήκος περί τα 20 με 22 εκατοστόμετρα και το βάρος του είναι, κατά μέσο όρο, του μεν αρσενικού 80 gr, του δε θηλυκού 76 gr. Το φτέρωμά του είναι μαύρο, λευκόστικτο το χειμώνα (ιδίως του θηλυκού), με ιριδίζουσες – χαλκοπράσινες ανταύγειες. Τα νεαρά ψαρόνια έχουν χρώμα ποντικοκάστανο, με υπόλευκο λάρυγγα. Το ράμφος στα ενήλικα ψαρόνια είναι σκούρο – σκοτεινό το χειμώνα και γίνεται λεμονοκίτρινο την άνοιξη.

Ζει, τόσο σε πόλεις (σε άλση, κήπους και κτήρια), όσο και σε δάση. Φωλιάζει, κατά αποικίες ή κατά ζεύγη, σε κουφάλες δένδρων, σε κτήρια, σε αχυρένιες στέγες, σε κοιλότητες του εδάφους, σε τρύπες και κουφάλες δένδρων και σε τεχνητές κοιλότητες – εσοχές. Η αναπαραγωγή τους γίνεται από τις αρχές της ανοίξεως μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού. Γεννά 4 έως 9 αυγά, τα οποία επωάζουν, εναλλάξ, και οι δύο γονείς για 12 έως 15 ημέρες. Οι νεοσσοί ανατρέφονται και από τους δύο γονείς και παραμένουν στη φωλιά για 20 έως 22 ημέρες.

Τα ψαρόνια είναι ιδιαιτέρως κοινωνικά πτηνά. Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της μεγάλης κοινωνικότητάς τους είναι, ότι, στις περισσότερες και βασικότερες συνήθειές τους, όπως στη μετανάστευση, στην αναπαραγωγή, αλλά και στην τροφή, λειτουργούν ομαδικά. Καθότι κοινωνικό και αγελαίο, συγκροτεί, κατά τους χειμερινούς μήνες ή πριν τη φθινοπωρινή μετανάστευση, τεράστια και θορυβώδη σμήνη, τα οποία συνωστίζονται στα κτήρια και στα άλση των πόλεων, στα δάση ή στους καλαμιώνες. Αυτά τα σμήνη, στις περισσότερες περιπτώσεις, ομοιάζουν με σύννεφο. Ενίοτε θυμίζουν σκηνές από την ταινία του Χίτσκοκ «Τα πουλιά». Ειδικώς στη Σκωτία, κάθε χρόνο το φθινόπωρο, λίγο πριν το σούρουπο, χιλιάδες ψαρόνια επιδίδονται σε ένα εντυπωσιακό χορό, δημιουργώντας ένα μαγευτικό φαινόμενο, το οποίο ονομάζεται Murmurations. Η συγχρονισμένη πτήση τους, η οποία εντυπωσιάζει τους θεατές, έχει διχάσει ακόμη και τους επιστήμονες. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ανεξήγητο φαινόμενο, στο οποίο, ακόμη και πολύπλοκα αλγοριθμικά μοντέλα, δεν έδωσαν κάποια εξήγηση.

Εκτός από κοινωνικά, τα ψαρόνια είναι ζωηρά, εριστικά και φλύαρα. Πετούν με δύναμη, ίσια και γρήγορα, αερολισθαίνοντας κατά διαστήματα.

Είναι παμφάγα πτηνά, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να σιτιστούν με μία αρκετά μεγάλη ποικιλία τροφής. Στα είδη διατροφής τους περιλαμβάνονται διάφορα είδη σπόρων και εντόμων, διάφορες καλλιέργειες, καθώς και φρούτα. Ενδεικτικώς, ως πιο κοινά είδη διατροφής των ψαρονιών, μπορούν να αναφερθούν οι σαρανταποδαρούσες, οι αράχνες, οι σκώροι, διάφορα είδη γαιοσκωλήκων, διάφοροι σπόροι, μούρα, μήλα, αχλάδια, δαμάσκηνα, κεράσια και ελιές. Έχουν δε αναπτύξει εξαιρετικές τεχνικές στη διάνοιξη με το ράμφος τους σαλιγκαριών και κοχυλιών. Συνήθως αναζητούν την τροφή τους στο έδαφος (προνύμφες εντόμων, σκουλήκια και σαλιγκάρια). Γι’αυτόν το λόγο περνούν πολύ χρόνο, περπατώντας στο έδαφος με γρήγορο βάδισμα, αναζητώντας τροφή. Κατά καιρούς κάνουν επιδρομές σε οπωρώνες, προκαλώντας καταστροφές.

Έχουν ιδιαίτερη έφεση στο κελάηδισμα. Κελαηδούν σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το κελάηδισμά τους είναι ήσυχο, σαν μια σειρά από κουδουνίσματα και σφυρίγματα. Το κελάηδημά τους έχει περιγραφεί και ως τραχύ «σπρεεν», το οποίο σβήνει, ή ως ένα μίγμα από καθαρόηχα σφυρίγματα, τριξίματα, ηχηρά φιλήματα, κτλ., τα οποία, όλα μαζί, καταλήγουν σε ένα μακρύ – παρατεταμένο κελάηδημα, κατά τη διάρκεια τού οποίου τα ψαρόνια χτυπάνε συγχρόνως τις φτερούγες τους. Σε κάθε περίπτωση, είναι γνωστή η πολυπλοκότητα της φωνής των αρσενικών ψαρονιών. Συχνά μιμούνται ήχους από το περιβάλλον, όπως συναγερμούς αυτοκινήτων και ανθρώπινη ομιλία. Επίσης, μιμούνται με επιτυχία το κελάηδισμα άλλων πτηνών, καθώς και ζώων.

Το ψαρόνι ήταν το πρώτο πτηνό, το οποίο χρησιμοποιήθηκε, το 1989, σε πρόγραμμα δακτυλίωσης για την επιστημονική μελέτη της μετανάστευσης.

Συγγενικά με το κοινό ψαρόνι είναι το μαυροπούλι (είδος: sturnus unicolor), με ομοιόμορφο μαύρο πτέρωμα, ενδημικό στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Κορσική, στη Σαρδηνία και στη Σικελία, το οποίο έχει παρατηρηθεί ελάχιστες φορές στη χώρα μας, καθώς και το αγιοπούλι, το οποίο είναι συνήθως περαστικό από την Ελλάδα (είδος: sturnus roseus).

Πηγές – βιβλιογραφία

1. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα

2. Τα πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης (Roger Peterson, Guy Mountfort και P.A.D. Hollom), εκδόσεις ΧΡΥΣΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε.

3. Διάφοροι διαδικτυακοί τόποι.